Toksik Oyuncaklar

Wendy Priesnitz 

Oyuncaklar bu aralar basında sıkça yeralıyor. Zararlı kimyasallarla dolu kauçuk, plastik oyuncaklar, yutulduğunda bağırsaklara zarar verebilen mıknatıslı oyuncaklar ve fazla miktarda kurşun içeren Çin yapımı markalı oyuncaklar piyasadan toplanıyor.

Öyle anlaşılıyor ki, pekçok oyuncak, küçük çocukların ellerinde bile tutmamalarını gerektirecek kadar zehirli! Bazı ucuz oyuncaklarda bulunan tehlike yeni değildir ve bu tehlikenin yalnız Çin malı oyuncaklara has olduğunu düşünmek yanlıştır.

30 yıl önce, sağlık ve çevreyle ilgili endişelerim nedeniyle kızlarımın oyuncaklarını işlem görmemiş tahta ve pamuktan yapılmış olanlarla sınırlamaya çalıştım ve kısmen başarılı oldum. Greenpeace’in, yumuşak PVC’den yapılmış plastik oyuncaklarda ve polimer model kilinde önemli ölçüde fi talat bulmasının ve oyuncaklardan sızabilen yumuşatıcı maddenin çiğnenebilme veya yutulabilme ihtimaliyle ilgili uyarılarının üzerinden 10 yıldan fazla zaman geçti.

Oyuncak üretim sürecinde dioksinlerin açığa çıktığına da işaret eden Greenpeace, bunun sağlık üzerindeki etkilerinin karaciğer ve böbrek hasarlarından, üreme bozukluklarına kadar uzandığını duyurdu.

Fitalatlar AB ülkelerinde ve başka pekçok ülkede yasaklanmıştır. Bazı üreticiler oyuncaklarda PVC kullanmaktan vazgeçmişler, bazı perakendeciler ise PVC ihtiva eden oyuncakları satmayı reddetmişlerdir. Kanada Hükümeti bebek emzikleri, diş halkaları ve diğer bebek ürünlerinde PVC kullanılmasını yasaklamışsa da, ABD ve Kanada’da hâlâ yasal olarak bulunabilmektedir.

Bazı eyaletlerin ve şehirlerin problemi bağımsız olarak değerlendirmesine rağmen, kimya endüstrisinin muhalefeti, ABD’de fi talatlarla ilgili mevzuatın oluşturulmasını yavaşlatmaktadır. Kurşun’un son derece zehirli olduğ uzun zamandır bilinmektedir. Maruz kalındığında -özellikle çocuklarda- bulantı, baş ağrısı, böbrek hasarları, öğrenme bozuklukları, büyüme gecikmeleri, nöbetler, hatta ölüme neden olmaktadır.

Pekçok ülkede yasaklanmış, kurşun ihtiva ettiği tespit edilen oyuncaklar piyasadan toplatılmış olsa da ölümcül yü- zünü sık sık göstermektedir. Çocukların sağlığına ve çevreye yalnız oyuncaklar değil, oyuncakların ambalajları da zarar vermektedir.

Londra Westminster Belediyesi’nin yaptığı bir araştırmayla, yılbaşında her çocuğa en popüler oyuncaklardan beşi hediye verilse, en büyük gökdelenin yüksekliğini 428 kat geçecek kadar ürkütücü miktarda ambalaj çöpü ortaya çıkacağı hesaplanmıştır.

Ebeveynler, dikkatli alışveriş yaparak bu tür problemlerden kaçınabileceklerini düşünebilirler, fakat ticaret dünyasının yöntemleri dikkatli ebeveynlerin de düşmanıdır. Sorumlu tüketimi yaygınlaştırmaya çalışan bir sivil toplum kuruluşu olan Center for a New American Dream tarafından yapılan bir araştırmaya katılan ebeveynlerin neredeyse yarısı, çocuklarının 5 yaşına geldiklerinde ürünleri marka ismiyle talep etmeye başladığını belirtmiştir.

2-17 yaşlarındaki çocukların ebeveynlerinin %87’si, çocukları hedefl eyen reklam ve pazarlama faaliyetlerinin çocukları fazla maddeci yaptığını düşünmektedir.

Bu olumsuzlukların önüne geçmek için, ailenizin televizyon seyretme sınırlarını belirleyin; kitap okuma, sporyapma, yaratıcı faaliyetlerde bulunma gibi alternatifler yaratın; reklamlar sırasında televizyonun sesini kapatın; medya kültürü araştırmacılarının tavsiye ettiği gibi, çocuklarınızın reklamcıların pazarlama tekniklerini anlamalarına yardımcı olun.

Toksik oyuncakların ve ambalajlarının yığılmasını kontrol etmeye çalışan ebeveynler için özel günler (yılbaşları, doğum günleri, bayramlar..) oldukça zor geçer, fakat pekçok aile özel günlerin oyuncak alıp vermek için değil, aile fertlerine ve diğer insanlara sevgi ve şefkat göstermek için olduğunu çocuklarına anlatarak çıkış yolu bulmaktadır.

Ebeveynler aş evlerinde gönüllü olarak çalışmakta, hazırlanan kurabiyelerin değiş-tokuş edildiği kurabiye partileri düzenlemekte, çocuklarını, yeni oyuncaklarına yer açmak üzere eski oyuncaklarını hibe etmeye teşvik etmektedirler.

Center for a New American Dream tarafından basılan kitapçıkta yeralan tavsiyelerden biri olan ‘alt-üst gün’ gibi, maddi olmayan hediyeler vermektedirler. Gün içinde yapılacakları çocukların belirlediği bu özel günün gündeminde, paltonun altına pijama giyerek sinemaya gitmek, kahvaltıda tatlı yemek gibi eğlenceli şeyler yeralmaktadır. Bir çocuğun yaratıcılığının kontrolu ele alması halinde ortaya çıkacak liste sonsuzdur.

Günümüzde çocuklar sürdürülebilirlik sorunlarının farkındadırlar. Fazla ambalajlama, PVC plastik ve lüzumsuz ıvır zıvırla dolu parti setleri hakkında onlarla konuşun. Ticaret dünyası ve atıklarla ilgili sorunları çocuklarla tartışın ve uygun alternatifler bulma konusunda yardımcı olmalarını sağlayın.

Yaratıcı oyunların, biriktirilen oyuncakların sayısıyla ilgili olmadığını öğrenmelerine yardımcı olun. Akrabalarınızı, arkadaşlarınızı ve çocuklarınızın arkadaşlarının ebeveynlerini bu amaç için size destek olmaya teşvik edin.

Yakın geçmişte yaşanan toksik oyuncak vakaları sonucunda oyuncakların piyasadan toplanması belki de emniyetli, kimyasal madde içermeyen, çevreci, doğal oyuncakları ucuzlatacak ve daha kolay ulaşılabilir yapacaktır. Ve belki de yeni tüketici farkındalığı, ülkeleri üzerlerine düşeni yapmaya zorlayacaktır.

Toksik olmayan alternatifler Doğal alternatifler hem daha güzel hem daha eğlencelidir ve çöp tenekesine veya geri dönüşüm kutularına atılma ihtimalleri daha azdır. Hem çocuklar hem de çevre için sağlıklı oyuncak alternatiflerinden bazıları şunlardır:

– Tahta oyuncaklar mükemmel bir seçimdir. Formaldehit içeren yapışkan kullanılmış kontrplak ve suntadan yapılmış oyuncaklardan kaçının. Oyuncağın son katına dikkat edin: keten tohumu yağı, ceviz yağı veya balmumu gibi doğal yağlarla cilalanmış olanları tercih edin. Ahşap ürünlerde bulunan ve ürünün ekolojik olduğunu garanti eden uluslararası FSC1 sertifi kasını arayın.

– Kumaş bebeklerin/hayvanların ekolojik ve işlem görmemiş pamuktan veya yünden yapılmış ve toksik olmayan solmaz boyalarla boyanmışlarını arayın. (Bazı ucuz boyalar kanserojen olabilir.)

– PVC içermeyen Lego’yu yaratıcılık imkânları açısından hiçbir oyun geçemez. Oyuncaklarında fi talat kullanmayan şirketleri araştırın ve onların ürünlerini tercih edin.

– Ele alınır alınmaz yumuşamaya başlayan ve hoş kokan balmumu çamuru doğal bir model yapma malzemesidir, kurumaz ve her şekli alabilir. Balmumu çamuru bulamazsanız, ev yapımı oyun hamuru tarifi ve malzemeleri ile, kurabiye kalıpları ve diğer araç gereçleri içeren bir hediye torbası veya kutusu oluşturabilirsiniz. (Yetişkinler için tasarlanmış el işi malzemelerini çocuklara verirken dikkatli olun, zira bu ürünler toksik madde ihtiva edebilir.)

– Masaüstü oyunları her zaman iyi bir seçimdir. Takımlar arasında oynanan işbirlikçi oyunlar yanında, satranç,dama, scrabble gibi denenmiş ve güvenilir oyunları tercih edin.

– Karton kutular, renkli kağıtlar, zamk ve makastan bir takım oluşturun.

– Barbie veya Tren Thomas vermek kadar gözde kılmasa da, daha büyük çocuklar için kitap ve dergi aboneliği iyi bir seçimdir.

– Her türlü giysiyi ve eşyayı eldengeçirip satışa sunan ikinci el mağazalar ve gardrobunuz, kostümler için iyi birer kaynaktır.

– Aile içinde nesilden nesile aktarılan oyuncaklar herkesin gözdesi olabilir, fakat onları da yeni bir oyuncağa yaptığınız gibi dikkatli bir incelemeden geçirin.

– El yapımı oyuncakların ambalaja boğulmadığı ve oyuncağı yapan kişiye kullandığı malzeme ve yöntemle ilgili soru sorabileceğiniz el sanatları sergilerinden alışveriş yapın.

www.naturallifemagazine.com

Çeviri: F. Altuncan

 Sağlık Çevre Kültür Dergisi