Doğal Kozmetik Tarifleri

Prof. Dr. Ayten Altıntaş

İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Tıp Tarihi ve Deontoloji Anabilim Dalı

Kozmetiklerin içinde yeralan ve ufak dozlarda zararlı olmadığı söylenen kimyasallar, hayatımızdaki diğer ufak dozlu kimyasallarla birleşip ‘zehirli kokteyl’ oluşturuyor. Kimyasal kozmetikler yerine evimizde hazırlayabileceğimiz kozmetikler güzel görünüşlü, güzel kokulu ve uzun ömürlü olmayabilir ama doğal, ucuz ve etkilidir.

Hayatımızın bir parçası haline gelen ipeksi dokunuşlu kremler, süt görünüşlü temizleme sıvıları, hoş kokulu tonikler ve güzel ambalajlı pekçok kozmetik ürün sağlığımızı tehdit ediyor. Zira içlerinde, alerjik reaksiyonlara, solunum zorluklarına, sinir sistemi bozukluklarına, enfeksiyonlara, kansere, doğumsal kusurlara yolaçan çok sayıda madde olması muhtemel.

23 mayıs 2005 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanan Kozmetik Yönetmeliğinde, kozmetik ürünlerin içermemesi gereken 1132 madde yeralıyor. Bu maddelerinbir kısmı ürünün ömrünü uzatırken belki de insanın ömrünü kısaltıyor.

Genç yaşlarda kullanılmaya başlanan kimyasal kozmetikler cilt güzelliğinin erken kaybedilmesine ve bunun telafisi için kozmetiklere daha da bağımlı hale gelinmesine sebep oluyor.

Bijal Trivedi’nin 1 eylül 2007 tarihli New Scientist’de yayınlanan makalesi, Rochester Üniversitesi Tıp ve Diş Hekimliği Fakültesinden Shanna Swan ve arkadaşları ile Londra Üniversitesi Eczacılık Fakültesinden Andreas Kortenkamp ve arkadaşlarının ulaştığı gerçeğe yer veriyor.

Kozmetiklerin içinde yer alan ve ufak dozlarda zararlı olmadığı söylenen kimyasallar, hayatımızdaki diğer ufak dozlu kimyasallarla birleşip ‘zehirli kokteyl’ oluşturuyor.

Kimyasal kozmetikler yerine evimizde hazırlayabileceğimiz kozmetikler güzel görünüşlü, güzel kokulu ve uzun ömürlü olmayabilir ama doğal, ucuz ve etkilidir.

Öncelikle, kullanacağımız maddelerin özellikleri ve etkileri hakkında bilgi sahibi olmalıyız.

Bu bilgiler, bilimsel araştırmalar neticesinde elde edilmiş olabilir (sarısabır jeli, üzüm çekirdeği, yeşil çay gibi pekçok doğal maddenin cilt üzerindeki faydaları kanıtlanmıştır), kaynağını tıp tarihimizden alabilir (Osmanlı tıp kaynakları kozmetik reçeteler açısından oldukça zengindir) veya folklorik temellere dayanabilir (zeytinyağı, gülsuyu gibi pekçok doğal madde halk tarafından denenmiş, faydaları görülmüş, yüzyıllardır kullanılagelmiştir).

Gerçekten doğal olan maddeleri temin etmeli, cilt tipimize uygun ve kolay kullanılabilir ürünleri tercih etmeli, az miktarda hazırlamalı, ağzı kapalı koyu renk şişelerde ve serin yerde saklamalı, kısa sürede tüketmeliyiz.

Zeytinburnu Tıbbi Bitkiler Bahçesinde düzenlenen Doğal Vücut Bakımı seminerlerinde paylaştığım bazı bilgileri aktarmak istiyorum.

Cilt ve makyaj temizliğinde kullanılabilecek doğal kozmetikler

Su şeklinde temizleyiciler

Temizleyici ve antiseptik etkili bitkilerin infüzyon veya distilasyon (damıtma)2 yoluyla elde edilmiş suları                        (gül suyu, lavanta suyu, biberiye suyu, nane suyu..) kullanılabilir. İçine gliserin, makyaj malzemesini çözecek hafif bir yağ (susam yağı gibi), ferahlatıcı ve çözücü özelliği dolayısıyla alkol veya elma sirkesi, hoş kokulu ve antiseptik etkili aromatik yağlar ilave edilebilir.

 Demleme yöntemidir.

Bitki ufalanır, üzerine kaynar su dökülür, ağzı sıkıca kapatılır, belirli bir süre bekletilir, sonra süzülür. Böylece etken maddeler suya geçer.

Bir sıvının önce ısıtılıp buhar halinde getirilmesi, sonra soğutulup tekrar sıvıya dönüştürülmesi yöntemidir.

Kaynama noktaları farklı iki veya üç bileşen içeren karışımlar distilasyon yoluyla birbirinden ayrılabilir.

100 ml. gül suyu

5 ml (1 yemek kaşığı) gliserin

1 çay kaşığı ebegümeci suyu (renk verir ve hafif asidik ortam yaratır)

1 damla gül yağı

Fazla makyaj yapıp temizlemekte güçlük çekenler, gliserini fazla koyarak çözünürlüğü arttırabilirler.

1 Losyon şeklinde temizleyiciler

Bitkilerin distilasyon veya maserasyon yoluyla elde edilmiş suları (gül suyu, lavanta suyu, papatya suyu, biberiye suyu..) kullanılabilir. İçine sıvı yağ (en uygunu susam yağıdır, zeytin yağı veya hint yağı da kullanılabilir) ve emülgatör (kıvam arttırıcı) madde (Arap zamkı, kitre zamkı) ilave edilebilir. Böylece süt görünümünde bir losyonhazırlanmış olur.

2 Temizleme losyonları süspansiyon şeklinde de hazırlanabilir.

Kullanılacak bitki suyu, bitki yağı ve bunları bir araya getirecek maddeler karıştırılıp çalkalanarak süspansiyon elde edilebilir.

100 ml. çöven suyu (çöven kökünün kaynatılmasıyla elde edilir)

ve 2 kaşık susam yağı karıştırılıp çalkalanır. Bu karışıma nane suyu ve nane esansı ilave edilerek tekrar çalkalanır. Durduğunda su dibe çökeceğinden her kullanımdan önce çalkalamak gerekir.

3 Renksiz, berrak, şurup kıvamında, hafif tatlı,zehirsiz, nem çekme özelliği olan bir sıvıdır.

Su ve alkol ile kolayca karışır. Hayvansal ve bitkisel yağ maddelerinin içinde bulunur. Sabun yapımında faydalanılır. Tıpta yumuşatıcı olarak merhemlerde, fi illerde vs. kullanılır.

4 Sıvı içinde bekletme yöntemidir. Su, alkol veya sabit yağlar (zeytin yağı, susam yağı..) içinde bekletme yapılabilir. Bitki suyu hazırlanırken su kullanılır. Bitki ufalanır, suyun içine konur, ağzı sıkıca kapatılır, belirli bir süre bekletilir, sonra süzülür. Böylece etken maddeler suya geçer.

5 Katı maddenin, herhangi bir sıvı içerisinde çözünmeden asılı olarak kalmasıdır.

6 Caryophyllaceae familyasına ait Gysophila türlerinin genel adıdır.

Anadolu’da 50 kadar çöven türü bulunur. Çok yıllık, kalın köklü, basit yapraklı ve küçük çiçekli bitkilerdir. İlkbaharda topraktan çıkartılıp güneşte kurutulmuş kök ve rizomları kullanılır.

Kökleri suyla çalkalandığında kalıcı bir köpük verir. Bileşiminde şekerler, rezin ve triterpen sınıfı saponinler vardır. Anadolu kökenli çövenlerdeki ham saponin miktarı %10-25 arasında değişir.

Sağlık Çevre Kültürü Dergisi / Bahar ’08-1/Ztbb